Sağımhane ölçüleri barınacak hayvanların sayısına bağlı olarak hesaplanır. Kapasite ve sağım durağı sayısı sürecinde farklı alternatifler kullanılabilir. Ayıca sağımhanelerin sürekli ve kaliteli hizmet vermesi önemlidir. Yapılacak araştırmalarda büyüme rejimi ve çiftliğin kapasitesine bakarak sağımhane yönetimi konusunda doğru karar vermenizde yarar var.

 

Süt üretiminin gerçekleştirilmesi amacıyla kullanılan özel tesisler olan sağımhaneler, sağımın hijyenik ve verimli bir şekilde tamamlanmasını sağlar. Daha çok büyükbaş hayvancılıkla uğraşan işletmelerde bulunmakla beraber makineyle veya elle sağım yapılabilen uygulamaları içermektedir.

 

Sağımhane ölçüleri hazırlanırken kapasite planlaması, süre ve iş gücü ile beraber konfor ve hijyen gibi faktörler dikkate alınmalıdır. Hayvancılık sektöründe önemli bir yere sahip olan bu alanlarda son teknolojilerden yararlanılmaktadır. Ayrıca sağım sürecini hijyenik ve daha verimli hale getirmek amacıyla otomatik süt ölçüm sistemleri de kullanılmaktadır.

Sağımhane Nasıl Olmalı?

Sağımhane planlama ve tasarım sürecinde dikkat edilmesi gereken birçok kriter bulunuyor. Bunlar;

• Sağım çıkış yolları ve bekleme alanı için kauçuk zeminler tercih edilmeli
• Sağım makine veya teçhizatları süt ve meme sağlığına uygun olmalı
• Sağım makineleri süt kalitesini maksimum seviyeye çıkarmalı
• İlerleyen dönemlerdeki genişleme planları göz önünde bulundurularak planlama yapılmalı
• İhtiyaç duyulan iş gücü doğru hesaplanmalı

Sağımhane tasarımında ise şu faktörler önemlidir;

• Sağım makineleri doğru kurulmalı ve bakımı da düzenli yapılmalı
• Sağım sonrasında meme bölgesine ortalama yarım dakika masaj yapılmalı
• İnek başına sağım süresi günde ortalama 10 dakikaya kadar yapılacak şekilde planlanmalı

Öte yandan sağımhane performans ölçümü ve denetimi sürecinde de dikkat edilmelidir. Sağımhanenin bu aşamada etkinliği artırılmalı, makinelerin teknik olarak süt ve meme sağlığını bozmadığından emin olunmalıdır. Ayrıca sağım kalitesi, sağım süresi, süt kalitesi ve verimi gibi faktörler düzenli takip edilmelidir.

 

Sağımhane nasıl olmalı sorusuna verilecek yanıtlara devam edecek olursak tasarım aşamasında aşağıdaki kriterlere uygun hareket edilmelidir;

• Sağımhanede çalışacak kişi sayısı
• İzlenecek çalışma rutini
• Özel bir sağmal grubu var ise sağım süresinin ne olacağı
• Günde kaç kez sağım yapılacağı
• Günde kaç hayvanın sağılacağı

Sağımhanede genel bir değerlendirme yaparken sağım tesislerinin hangi durumda olduğuna mutlaka bakılmalıdır. Yani çatı ve yapının sağlam olması gerekir. Ayrıca karanlık bir sağımhanenin olumsuz sonuçları beraberinde getirebileceği unutulmamalıdır. Aydınlık bir sağımhane sağım sürecini kolaylaştırırken ineklerin giriş ve çıkışlarını hızlandıracaktır. Bu aşamada sağım çukurunun sığ olmaması gerekmektedir. Çünkü sığ çukurlar sağım yapacak kişinin eğilmesine neden olurken bir süre sonra ciddi ağrıları beraberinde getirebilir.

 

Sağımhanelerin giriş ve çıkışları kolay olmalıdır. U dönüşleri ve keskin köşelerden kaçınılması gerekirken inişli çıkışlı yerler ya da çukurlar bulunmamalıdır. Aynı şekilde sağımhane zemininin kaydırmaz, temiz ve kuru olması gerekir.

 

Sağımhane zeminlerinden bahsederken öncelikle hayvanların kendini doğal bir mera ortamında hissetmesi gerekir. Bu sayede sağım stresi azalırken bekleme odasına girmeyi hızlandırmaktadır. Kauçuk zeminler sayesinde bu özelliklere kısa sürede ulaşılabilir. Hayvanların kauçuk zeminde daha dengeli yürüyeceği unutulmamalıdır. Yani yürüme sırasında herhangi bir kayma riski olmazken düşme sonucunda yaralanmalar minimum düzeyde gerçekleşir.

 

Sağımhane zemini hayvanların tırnak sağlığını olumlu yönde etkiler. Bu sayede önce dış sonra iç tırnaklar kullanılarak sağlık sorunlarının önüne geçilebilir. Bu zeminlerin bakım gerektirmemesi de önemlidir. Yani temizlenmesi kolay olan sağımhane zeminlerinin üst yüzeyinde görülen kalıntılar için sıcak su ve deterjan kullanılması yeterlidir. Temizlik sürecinde tazyikli su kullanmak da mantıklı olacaktır.

 

Sağımhanede kauçuk zemin avantajlarını sıralayacak olursak;

• Kauçuk zeminlerin yapısı esnektir. Bu sayede tırnak aşınmalarını azaltırken doğal yürüyüş biçimlerini her zaman destekler.
• Bu zeminlerde düşme ve kayma riski çok azdır. Çünkü kayma direnci yüksek yüzeylerle üretilir.
• Kauçuk zeminlerde bakteri üremez.
• Sağım stresini azaltan kauçuk zeminler, hayvanların sağım alanına girmesini hızlandırır.

Kauçuk zemine alternatif olarak epoksi zeminler de tercih edilebilir. Bu zeminler su geçirmezlik, kaymaz yüzey ve dayanıklılık gibi kriterleri içerir. Kimyasal maddelere karşı ciddi bir direnç gösterirken herhangi bir aşınmaya karşı dayanıklıdır. Haliyle zeminlerin uzun vadede kullanımı sağlanabilir. Su geçirmeyen epoksi zeminler, üst yüzeyde oluşabilecek sıvıların sızmasını engellemektedir. Bu sayede hijyenik bir ortam sağlamaya devam eder. Son olarak hayvanların güvenliğini artırmak amacıyla kaymaz yüzey olarak üretilmektedir.

 

Sağımhane nasıl olmalı sorusunun son yanıtı, yönetim aşaması için olacaktır. Bu kapsamda süt kamyonlarının kolay erişimi için herhangi bir inek yolundan ayrı bir ulaşım yolu bulunmalıdır. Bu süreç aslında süt kamyonlarının gübreye bağlı olarak kirlenmesini engellemek için uygulanır. Diğer durumlar;

• Sağımhane binası mevcut rüzgar yönünde bulunmalıdır.
• Sağım süresinin hızlı ve başarılı olması için ihtiyaç duyulan birim sayısı hesaplanmalı ve gerekli aksiyonlar alınmalıdır.
• Sağım sırası önce genç hayvanlardan başlamalı daha sonra yaşlılar olarak ilerlemelidir.

Süt Sağım Ünitesi Kaç KW Olmalı?

Süt sağım ünitesi motor gücü genelde 0,55 – 1,5 KW arasında değişir. Yani en çok tercih edilen KW oranları bu şekildedir. Öne çıkan bazı süt sağma motor üreticileri de 0,55 KW’tan 1,5 KW’a kadar ve dakikada 1500 devir olarak çalışan tek fazlı süt sağım ünitesi üretmektedir.

 

Bu konuda yapılan bir araştırmaya göre süt sağım işlemlerinde birim başına enerji tüketimi 0,0143 kWh/kg olarak ortaya çıkmıştır. Haliyle bu değer süt sağım ünitesi motor gücünün paylaştığımız oranda olması gerektiğini göstermiştir. Bu motorların gücü aslında sağılacak inek sayısına, sağım sistemlerinin genel özelliklerine ve sağım hızına göre değişir. İşletmeler ihtiyaçlarına uygun olarak doğru motor gücü belirleyerek aksiyon almalıdır.

Sağım Süresi Ne Kadardır?

Süt sağım süresi hayvanın genel durumuna ve sağım yapılan hayvanın türüne göre değişmektedir. Süt inekleri için normal sağım süresi, sağım debisi ve süt verimine bağlı olarak 5 ile 7 dakika arasında değişir. İşlem sırasında aşırı sağım yapılması önerilmemekle beraber sağım başlıklarının süt akışı azaldığında en çok 30 saniye içerisinde çıkarılması gerekir.

 

Anne sütünde sağma süresi için tavsiye edilen süre en fazla 20 dakikadır. Genelde 3 saatte bir sağılması önerilirken sıralanan bu süreler annenin durumuna göre değişmektedir.

 

Bazı durumlar süt sağım süresini uzatabilir. Bunlar aşağıdaki şekilde listelenmektedir.

• Uygun olmayan meme başlıkları: Sağım sırasında kullanılan meme başlıklarının anneye uygun ölçüde olmaması, süt sağım süresini uzatır. Ayrıca sağma sırasında rahatsızlık ve ağrıya neden olur.
• Makine temizliğinin yapılmaması: Sağım makinesi belirli süreçlerde temizlenmelidir. Doğru yapılmayan temizlik nedeniyle contalarda, sağım pençesinde ve memelikte süt taşı birikecektir. Bu da sağım süresini uzatır.
• Makine parçalarının hatalı ayarlanması: Süt sağım makinesinin parçalarının eskimesi veya hatalı ayarlanması memede ciddi sorunlara neden olabilir. Ayrıca contalar, meme lastikleri ve kısa – uzun vakum hortumlarının eskimeye başlaması doğal olarak süt sağım süresini uzatmaktadır.
• Meme ve meme başlarının uyarılmaması: Sağım makinesinin sesi, meme başlarının yıkandıktan sonra kurulanmaması ve sağım yapılacak ineğin önüne yem konulması, sağım süresinin uzamasına neden olur. Bu uyarımlar yapıldıktan sonra sağım başlamalıdır.

Süt sağım süresinin uzamasına neden olan bazı hayvan sağlığı sorunları da bulunmaktadır. Bunlar;

• Sıcak stresi: Süt inekleri sıcak yaz dönemlerinde sıcak stresine maruz kalabilir. Genel sağlığı da olumsuz etkileyen bu durum hem sağım süresinin uzamasına hem de süt veriminde düşüşe sebep olmaktadır. Ayrıca bağışıklık sistemini zayıflatan sıcak stresi, ayak hastalıklarına da davetiye çıkarabilir.
• Mastitis: Mastitis, ineklerde meme doku iltihaplanması anlamına gelir. Sağım sırasında ağrıya neden olan bu hastalık ayrıca süt akışını azaltır. Mastitis’i olan hayvanların sağılması da çok zordur.
• Süt veriminde düşüklük: Beslenme eksikliği ve sağlık sorunları birbiriyle ilişkilidir. Süt verimini etkileyen hayvan hastalıklarına karşı her zaman tedbir alınmalıdır.
• Meme yaraları ve enfeksiyonlar: Bazı ineklerin meme başlarında enfeksiyon ve yararlar gözlemlenebilir. Bu durumlar sağım sırasında ciddi ağrıları beraberinde getirir. Hayvanların sağım esnasında strese girmesine sebep olan bu faktörlere karşı dikkatli olunmalıdır.

Süt sağım süresinin uzamasına neden olan bu sorunların belirtileri ise aşağıdaki gibidir;

• Mastitis: Memede sertlik ile başlar. Kızarıklık ve sıcaklık ile belirtileri devam eder. Süt akışında azalma yaşanır ve sağım sırasında hayvanlar ağrı hisseder.
• Sıcak stresi: Hayvanlar bu süreçte aşırı terlemeyle belirti gösterir. Ayrıca solunum hızı artar. Aşırı hareketlilik ve huzursuzluk başlarken yem tüketiminde azalma gözlemlenir. Sıcak stresi ayrıca ayakta uzun süre kalma isteğine neden olur.
• Süt veriminde düşüklük: Enerji düşüklüğü ile kendini gösterir. Genel zayıflık söz konusudur. Günlük süt miktarında dikkat çeken bir azalma başlar.
• Yara ve enfeksiyonlar: Meme başı çevresinde iltihap ya da şişlik gözlemlenir. Yine meme başında kanama ve yara görülebilir.

Süt Sağım Sistemleri Nelerdir?

Süt sağım sistemleri farklı teknoloji ve makineleri ifade eden bir terimdir. Tek amacı verimli, hızlı ve hijyenik süt sağımı sağlamaktır. Süt sağım sistemlerinin ana türleri ve açıklamaları aşağıdaki gibi sıralanmaktadır;

• Otomatik sağım sistemleri: Otomatik süt sağım sistemleri, robot teknolojisini kullanmaktadır. Bu süreçte meme lastiği içinde sürekli vakum uygulanır ve süt kanalı boyunca dirençli bir basınç farkı oluşturulur.
• Taşınabilir sağım sistemleri: Bu makineler genelde küçük işletmelerde tercih edilir. Tekerlekli oldukları için kolay taşınabilir. Yapısı basittir.
• Sabit sağım sistemleri: Büyük işletmeler tarafından kullanılan sabit süt sağım sistemlerinde süt sağım işlemi merkezi bir sistem üzerinden yapılır. Vakum hatlarıyla çalışır ve bu sayede süt, barınaktaki boru hatlarıyla beraber toplanarak süt tanklarına gönderilir.

Süt sağım makinelerinin bazı bileşenleri bulunmaktadır. Bunlar;

• Sağım başlıkları: İneklerin memelerine takılır ve sütü toplamakla görevlidir.
• Pulsatör: Süt sağımını daha pratik hale getirmek için kullanılır ve emme hareketini taklit ederek çalışır.
• Vakum hortumları: Sütün makinelere kolayca iletilmesini sağlar.
• Motor: Süt sağım makinelerinin sorunsuz çalışmasını sağlayan güç kaynağıdır.
• Vakum pompası: Süt sağımını sağlamak amacıyla ihtiyaç duyulan vakumu üretmekle görevlidir.

Süt sağım sistemleri küçükbaş ve büyükbaş hayvanlar için farklılık gösterebilir. Meme boyutları ve cinslerine göre günümüzde özel makineler üretilmiştir. Bu teknolojiler hayvanların sağlığını korurken hijyenik bir şekilde süt üretimi sağlamaktadır.

 

Taşınabilir ve sabit süt sağım sistemleri arasında bazı farklar da bulunmaktadır. Bunları sıralayacak olursak;

• Taşınabilir makinelerin hareket kabiliyeti yüksektir. Çiftlik içinde farklı alanlarda kullanılır.
• Taşınabilir sistemlerin kapasitesi küçüktür. Tek seferde daha az sayıda ineğin sağılmasını sağlar.
• Taşınabilir sistemlerin kullanımı daha basittir.
• Sabit süt sağım makineleri belirli bir alanda kurularak çalışmaktadır.
• Sabit sistemler büyük işletmelerde kullanılır.
• Sabit süt sağım sistemleri daha verimlidir ve yüksek kapasitede çalışmaktadır.

Hayvanlar Nasıl Verimli Süt Üretir?

Hayvanların verimli süt üretebilmesi aslında birçok faktörün bir araya gelmesiyle mümkündür. Uygun çevresel koşullar, doğru beslenme, hijyen ve genel sağlık gibi unsurların tamamı bir araya geldiğinde başarılı bir süt üretiminden bahsedilebilir.

 

İneklerin verimli süt sürecinde dengeli ve sağlıklı bir beslenme programı hazırlanmalıdır. Vitamin, enerji, yeteri kadar protein, yüksek kaliteli yemler ve mineral içerikli programlarla desteklenmelidir. Ayrıca süt veriminin artması için özel formüle edilen süt yemleri kullanılmalıdır.

 

Hayvanların sağlık durumu düzenli olarak takip edilmelidir. Gerekli tedbirler alınarak süt verimleri artırılmalıdır. Enfeksiyonlar, hastalıklar ya da parazit sorunları doğrudan süt üretimini etkiler. Bu yüzden düzenli veteriner hekim kontrolü ve aşılar yaptırılmalıdır.

 

İneklerin laktasyon döneminde beslenme ihtiyaçları artmaktadır. Bu yüzden düzenli sağım aralıklarına ve uygun beslenme programlarına dikkat edilmelidir. Sürecin doğru bir şekilde yönetilmesi, verim kalitesini büyük oranda artırmaktadır.

 

İneklerin sosyal canlılar olduğu unutulmamalıdır. Bu yüzden sosyal ihtiyaçlarının karşılanması ve en önemlisi de gruplar halinde tutulması çok önemlidir. Ek olarak sürekli soğuk ve temiz suya erişimleri sağlanmalıdır. Su, verimi yüksek süt üretimi için çok kritik bir yere sahiptir. Yani yetersiz su alan ineklerde süt verimi düşük seyredebilir.

 

Bu faktörlerin dışında ineklerin süt verimi farklı etkenlere bağlı olarak değişmektedir. Dikkat edilmesi gerekenler ise şu şekildedir;

• Süt verimi üzerinde ineklerin canlı ağırlığı önemli bir faktördür. Sağlıklı beslenmiş bir inekte süt verimliliği fazladır. Düzenli bakım ve doğal yem tüketimi de bu süreci destekler.
• Gebelik döneminde süt verimi düşmektedir. Fakat gebelikten sonra verim artacağından gerekli dengenin kurulması gerekir.
• Süt verimi yaşa bağlı olarak değişmektedir. Laktasyon döneminde genç ineklerin süt verimi düşük olsa da zamanla artmaktadır.
• Sıcaklık değişimlerinden hızlı bir şekilde etkilenen ineklerin bu dönemde süt verimi düşecektir. Çünkü çok sıcak bir barınakta yem tüketme isteği azalır. Bu durumda da süt verimi olumsuz etkilenir.
• Sindirim sistemi son derece hassas olan ineklerin beslenme programı dengeli olmalıdır. Enerji ve protein değeri yüksek olan yemlerle beslenen ineklerde süt verimi yüksek olacaktır.
• Barınma koşulları mutlaka sağlanmalıdır. Rahat ve temiz yatak alanları ile yeterli hareket alanı, stres seviyesini doğrudan düşürür ve süt verimini artırır.

Hayvanların barındığı bölgenin konforlu, hijyenik ve uygun koşulların tamamına sahip olması çok önemlidir. Süt veriminde büyük önem taşıyan bu faktörler arasında belki de en önemlisi uygun havalandırma koşullarının sağlanmasıdır. İnek barınaklarında tercih edilmesi gereken havalandırma sistemleri sayesinde kuru ve sıcak hava ortadan kaldırılır. Bunun yanı sıra sıcaklık kontrol altına alınacağından temiz hava oranı artacaktır.

Havalandırma sistemleri geniş bir alanı kapsamaktadır. Yani işleyiş bakımından son derece etkilidir. Hızlı kurutma özelliği sayesinde zeminlerin kısa sürede kurumasını sağlayan bu sistemler arasında genelde helikopter fanları tercih edilmelidir. Birden fazla uygulama alanı bulunan havalandırma sistemlerinin besi hayvanları, koyun, keçi ve sağmal inek barınaklarında son derece başarılı olduğu unutulmamalıdır.

 

Daha düşük elektrik tüketen bu sistemler, ahırdaki sıcaklık stresini düşürmektedir. Bu da ineklerin daha mutlu bir ortamda yaşamasını sağlayarak süt verimini artırır. 20 metreye kadar etki alanı bulunmakla beraber hava sirkülasyonunu başarılı bir şekilde sağlar. Yani temiz havayı doğrudan hayvanlara doğru iletir ve sağlıklı hava solunmasını destekler.